De kracht van het lezen

‘Lezen is goed voor je’ - het is een vaak herhaalde boodschap die je als kind van ouders en leerkrachten meekreeg. Ook vanuit wetenschappelijke hoek onderstrepen veel onderzoeken het belang van lezen op verschillende vlakken: van een rijkere woordenschat tot sociale ontwikkeling.

Liefde voor lezen Ik ben altijd een boekenwurm geweest. Dit komt door mijn moeder. Mijn moeder werkte toen ik jong was als bibliothecaresse. Je kunt wel zeggen dat ik letterlijk ben opgegroeid tussen de boeken. In de weekenden ging ik met haar mee naar de bibliotheek. Dan liep ik de hele dag rond tussen de stellingen, terwijl ik met mijn hand over de ruggen van de boeken streek. Ik was het liefst verdwaald tussen de boeken. Als we op vakantie gingen met het gezin, werden er tassen vol met boeken in de achterbak gezet. Geen stapeltje boeken, nee, grote shoppers vol. Vaak hadden we ze al uit voordat de vakantie ten einde was. Dan liep ik verveeld rond op het vakantiepark. Ook op school werd opgemerkt dat ik veel, en vooral snel las. Eens in de zoveel tijd werden we getest op onze leesvaardigheden door een hulpouder. We moesten zoveel mogelijk woordjes oplezen in een minuut, terwijl dit geteld en getimed werd. Ik las de woordjes zo snel op, dat de hulpouder me niet kon bijhouden en de tel kwijt raakte. Ik draaide het blaadje om. De andere kant van het a4-tje was leeg. Er waren geen woordjes meer en er was nog tijd over. De hulpouder zuchtte opgelucht: zo wist ze in ieder geval hoeveel woordjes ik had opgelezen. In de bovenbouw las ik boeken die bedoeld waren voor een oudere doelgroep, zoals Bloemen op Zolder van Virginia Andrews. Ik had meer uitdaging nodig dan de kinderboeken die mijn klasgenoten lazen. Achteraf gezien vraag ik me af hoe verstandig het was van mijn ouders om mij een boek te laten lezen dat over opsluiting, mishandeling en incest ging. In groep zeven of acht moesten we een boekverslag maken. De boekverslagen van mijn klasgenoten gingen over Spijt van Carry Slee en Achtste Groepers Huilen Niet van Jacques Vriens. Mijn boekverslag ging over een biografie van Willem van Oranje. Niet het meest toegankelijke boek voor een elfjarige, maar gelukkig bleef incest buiten beschouwing. Ik kreeg er een tien voor. Rond de puberteit stopte ik met lezen. Ik raakte in mijn eerste depressie en kon mij nergens op focussen. Als ik een boek probeerde te lezen, was ik na vijf zinnen de draad kwijt. Lezen was mijn grootste hobby en van de een op de andere dag kon ik het niet meer. Dit frustreerde me zodanig, dat ik tijdens mijn recidiverende depressie die vijftien jaar duurde bijna geen boek heb aangeraakt. Het had toch geen zin.

Toen ik zo'n vier jaar geleden mijn laatste depressie achter me had gelaten, probeerde ik weer een boek te lezen. Het lukte. Wat had ik dit gemist. Wat had ik mezelf gemist. Het was een thriller van Lars Kepler. Ik pakte mijn oude hobby weer op en in een jaar tijd heb ik bijna honderd thrillers gelezen. Ik kon niet meer stoppen met lezen. Nicci French, Hjorth Rosenfeldt, Camilla Lackberg, M.J. Arlidge, Tess Gerritsen, ik heb alle series gelezen. Het voelde alsof ik 'verloren tijd' aan het inhalen was. Al deze boeken waren de laatste jaren uitgekomen en ze waren allemaal zo goed. Hoe kon ik dit niet geweten hebben? Ik las elke avond tot diep in de nacht. 's Ochtends stond ik vroeg op, zodat ik nog een hoofdstuk kon lezen voordat ik naar mijn werk moest. Ik was vergeten hoe rustgevend ik lezen vond. Ik genoot er zo van om eindelijk weer op de bank te kunnen zitten met mijn neus in een boek, de wereld om me heen te vergeten. Inmiddels heb ik de thrillers al even achter me gelaten. In 2020 stelde ik mezelf het doel om een jaar lang alleen maar non-fictie te lezen. Dit beviel zo goed, dat ik er nog een jaar aan vast heb geplakt. Ik lees nu veel over geschiedenis, psychologie, sociologie, filosofie, mindfulness en wetenschap.

Van je hobby je beroep maken Een grote droom van veel mensen: van je hobby je beroep maken. Nadat ik mijn liefde voor lezen herontdekt had, dacht ik vaak terug aan mijn dagen in de bibliotheek. De dagen samen met mijn moeder. Ik wilde weer verdwaald raken tussen de boeken. Het liefst elke dag. Ik besloot een online tweedehands boekenwinkeltje te beginnen vanuit huis. Het begon klein, met wat stapeltjes boeken op de eettafel. Inmiddels is mijn hal volgebouwd met boekenkasten, gevuld met de meest kleurrijke boeken. Ik geniet er elke dag intens van om langs de boekenkasten te lopen, terwijl ik met mijn hand langs de ruggen strijk. Ik voel me weer het kleine, gelukkige meisje dat met haar moeder mee mocht naar de bibliotheek. Waarom is lezen goed voor je?

Via lezen slaan we kennis en informatie op. Educatieve boeken hebben dat doel voor ogen, maar ook fictieve verhalen brengen inzichten bij. Via verhalen verruimen we ons denken en wereldbeeld. Een boek over Amerikaanse slavernij in de negentiende eeuw geeft andere perspectieven op je directe omgeving die jij gewoonlijk kent. Een verhaal over gender dat stereotypen doorbreekt, doet je misschien anders denken over seksuele geaardheid en identiteit. Lezen helpt om de wereld en de ander te ontdekken. Al lezend ontdekken we ook onszelf. In sommige personages herken je jezelf, bij andere neem je afstand omwille van een botsend karakter. Onderzoek leert dat lezers vaak verbanden leggen tussen het gelezen boek en hun eigen identiteit. Verhalen kunnen op die manier helpen in de ontwikkeling van je persoonlijkheid en zelfbewustzijn. Ze functioneren niet enkel als vensters op de wereld, maar ook als spiegels die we onszelf voorhouden. Lezen verruimt ons denken.

Daarnaast bevestigen verschillende studies hoe lezen ons empathisch vermogen vergroot: lezers begrijpen de gevoelens van anderen beter dan niet-lezers. Wie veel leest, ziet hoe personages zich gedragen in verschillende situaties of hoe ze met anderen omgaan. Verhalen beschrijven naast dat gedrag ook vaak wat een personage denkt of voelt. Een lezer observeert dat denkproces en sociale gedrag. Dat strookt misschien niet met wat hijzelf denkt of doet. Zo tonen lezers sneller begrip voor personen die ze in het echte leven ontmoeten.

De oude Grieken waren al overtuigd van het spirituele belang van boeken. Boven de nis van de bibliotheek van Alexandrië was de tekst ‘plaats ter genezing van de ziel’ gebeiteld. Verhalen hebben een troostend effect in tijden van verlies of rouw. Onderzoek bevestigt dat literatuur – dus niet enkel zelfhulpboeken – ons welbevinden en gezondheid positief beïnvloedt. Ook als we lezen om even te ontsnappen aan de dagelijkse realiteit, helpen verhalen om zaken uit ons eigen leven in perspectief te zetten en om anders over onze eigen situatie na te denken.

Boeken kunnen ook een middel zijn tegen stress. Als je leest, ben je tegelijkertijd gefocust en ontspannen. Je vergeet even alles rondom je – taken die je nog moet doen of andere piekergedachten – waardoor je ook fysiek ontspant. Dat gebeurt minder als je bijvoorbeeld tv-kijkt of op je smartphone bezig bent – hier sluit je jezelf niet volledig af van de wereld rondom je.

Lezen kan tot slot helpen om het risico op dementie te verminderen. Verschillende mentale bezigheden zoals schaken of lezen zorgen ook voor een verminderd risico op dementie op latere leeftijd. Volgens een studie van Yale University uit 2016 zouden frequente lezers tot 23 maanden langer leven dan niet-lezers. In het Verenigd Koninkrijk ontstonden al enkele initiatieven die ervoor ijveren dat artsen niet voortdurend medicatie voorschrijven, maar patiënten eerder stimuleren om musea te bezoeken of in een boek te duiken.

Meer empathie, een hoger concentratievermogen en misschien zelfs langer leven: de voordelen van lezen zijn oneindig. Al hoeven die effecten uiteraard niet de drijfveer zijn. Je kan ook lezen omdat het gewoon leuk is. En dat laatste is mijn voornaamste reden.

Bron: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/waarom-lezen-goed-voor-ons